مدیریت آینده پژوهی سلامت و روانشناسی

مطالبی کاملی در مورد بیماری ایدز HIV

یکی از معضلات کشورهای به اصطلاح پیشرفته (و متاسفانه برخی از کشورهای فقر از خودباخته)، به ضعف گراییدن مسائل اخلاقی و فرهنگی و در نتیجه شیوع فسادهای اخلاقی است و یکی از دستاوردهای شوم آن که امروزه شاهد آن هستیم، بروز فاجعه هایی همچون بیماری ایدز است. با شیوع بیماری ایدز، نمود تازه و ملموس تری از بیماریهای مقاربتی در اذهان عموم مردم تبلور یافته است.

به آن دسته از بیماریهایی که راه اصلی انتقال و ابتلایشان مقاربت و نزدیکی است، «بیماریهای مقاربتی، (Sexually Transmitted Diseases یا به اختصار STDs) گفته می شود. بر خلاف گذشته که بیماریهای مقاربتی به عنوان بیماریهای فساد اجتماعی تلقی می شد (اکثر آنها در کسانی که دارای شرکاء جنسی متعددی بودند انتقال یافته و بروز می کرد) اما با اقدامات پیشگیرانه وسیع از انتقال معمول برخی از بیماریها (نظیر آزمایش بر روی خونهای اهدایی) روش انتقال آنها نیز تغییر جهت داده و راه اصلی آنها، مقاربت و نزدیکی شده است. بطوریکه تا دو دهه اخیر فقط از سیفیلیس، سوزاک و شانکروئید به عنوان بیماریهای مقاربتی اصلی نام برده می شد، اما امروزه تعداد آنها به بیش از 10 نوع رسیده است.

هر وقت اخلاقی از دست رفت، آن قوم را بایستی منقرض شده دانست.     «اسمایلز»

ایدز AIDS

زمان تشخیص و شناسایی اولین مورد بیماری ایدز (در سال 1981 میلادی) بیش از 23 سال نمی گذرد و این در حالی است که طبق آمار مراکز علمی دنیا (از جمله سازمان بهداشت جهانی یا WHO) تعداد مبتلایان به ایدز (یا آلوده به ویروس ایدز) در حال حاضر بیش از 50 میلیون نفر در سراسر دنیا می باشد و در سال 2003 میلادی هر روز حدود 16000 نفر به تعداد مبتلایان افزوده شده است (در کل حدود 5 میلیون نفر در ظرف یکسال به تعداد مبتلایان افزوده شد) (شکل 1-1)

متاسفانه ایدز تا کنون جان 30 میلیون نفر را گرفته است (فقط در سال 2003 میلادی حدود 3 میلیون نفر در اثر ایدز جان خود را از دست داده اند).

آمار دقیقی در مورد شیوع ایدز در ایران در دست نیست (از 15000 تا 150000 نفر گزارش شده است). صرف نظر از تعداد آن، اگر به فکر چاره نباشیم در مدت زمان کمی این رقم به دهها برابر خواهد رسید. راهکارهای مبارزه با انتشار ویروس ایدز وسیع و متفاوت است ولی آگاهی دادن و اصلاح و افزایش سطح فرهنگی، علمی و امنیت روانی جامعه و بهبود وضعیت اقتصادی افراد جامعه مهمترین آنها است.

کلمه ایدز به چه معنی است؟

ایدز (AIDS) برگرفته شده از حروف عبارت انگلیسی Acquired Immunodificiency Syndrome  به معنی بیماری یا نشانگان یا سندرم ضعف سیستم ایمنی اکتسابی است. زیرا در این بیماری، سیستم ایمنی (دفاعی) بدن شخص درگیر شده و از کار می افتد.

ویروس ها چه موجوداتی هستند؟

از نظر تعریف به کوچکترین ذره عفونت زا، ویروس (Virus) گفته می شود.
اندازه ویروس ها از یک دوم (نصف) تا یک صدمه کوچک باکتری شناخته شده. متفاوت است. ویروسها در محیط خارج از بدن میزبان تقریباً هیچ نوع فعالیتی ندارد. سرما خوردگی، فلج اطفال، آبله مرغان، سرخجه، سرخک، اوریون، تب خال، هپاتیت و ایدز از نمونه های معروف بیماری های بوجود آمده بوسیله ویروس ها هستند.

ویروسها پس از ورود به بدن شخص به سطح سلولهای مربوط به خود چسبیده و ماده وارثتی (ژنتیکی) و برخی مواد آلی دیگر خود را وارد سلول می کنند (و یا خود وارد سلول می شوند). این مواد، سلول میزبان را تحت تسلط و کنترل خود قرارداده و آن را مجبور به تولید ویروس می کنند. در واقع امر، سلولهای آلوده به ویروس، کارخانه تولید ویروس می شوند و اعمال طبیعی خود را انجام نمی دهند و در نهایت شخص بیمار می شود.

ویروس ایدز از کجا پیدا شده است؟

محل زندگی و مخزن اصلی ویروس ایدز (HIV)، میمونها و شامپانزه های آفریقا  است (شکل 5-1). در حقیقت بیماری ایدز را بایستی یک بیماری انتقال یافته از حیوان به انسان (در اصطلاح پزشکی Zoonotic ) دانست که به مرور زمان، انسان نیز جزو میزبان و منبع اصلی بیماری در آمده است. قدیمی ترین نمونه خون انسان آلوده به ویروس ایدز متعلق به دهه 1930 است.

راههای انتقال ایدز

قبل از پرداختن به این موضوع، ابتدا لازم است بدانیم ویروس ایدز در کجای بدن وجود دارد. پس از آلوده شدن شخص، ویروس ایدز (HIV) به برخی از گلبولهای سفید خون متصل می شود و درون آنها تکثیر یافته و در تمامی بافتها و ارگانهای زنده و نیز مایعات بدن (از جمله خون، منی، ترشحات گردن رحم و مهبل، شیر، مایع مغزی نخاعی، اشک، بزاق و...) یافت می شود. راههای اصلی انتقال ویروس ایدز عبارتند از:

 1- انتقال جنسی 2- انتقال خونی و 3- انتقال از مادر به جنین یا نوزاد.

نکته: بیش از 99% موارد عفونت ایدز از طریق ارتباط جنسی، خون و یا مادر به جنین (یا شیرخوار) انتقال می یابد.

الف) انتقال ایدز از راه تماس جنسی

تقریباً 75 تا  85  %  موارد ایدز از طریق تماس جنسی انتقال می یابد.  همچنانکه قبلاً ذکر شد، در زنان آلوده، ویروس ایدز در ترشحات زنانه (گردن رحم و مهبل) وجود دارد، همچنین در مردان آلوده در ترشحات جنسی (منی) وجود دارد و در پی تماس جنسی، مخاط تناسلی فرد مقابل (رحم، گردن رحم و مهبل در زن و مخاط پیشابراه در مرد) در تماس با ویروس قرار می گیرد و در نتیجه ممکن است ویروس از طریق مخاط وارد بدن شخص دیگر شود. به همین دلیل است که کاندوم یکی از بهترین روشهای جلوگیری از انتقال ویروس ایدز است.

احتمال اینکه یکبار نزدیکی با فرد آلوده به ویروی ایدز، بیماری انتقال یابد، چقدر است؟

بر حسب اینکه فرد آلوده در چه مرحله ای از بیماری قرار داشته باشد و روی نزدیکی و وضعیت ایمنی فرد مقابل چگونه باشد، احتمال انتقال بیماری در پی یکبار نزدیکی با فرد آلوده از 1/0 تا 16 درصد (بطور متوسط 10%) متفاوت است. یعنی اگر فرد سالمی با یک بیماری ایدزی 10 بار نزدیکی کند، به احتمال صد درصد (تقریباً حتماً) آلوده به ویروس ایدز خواهد شد (البته این بدین معنی نیست که فرد در نوبت دهم دچار ایدز می شود، بلکه ممکن است در همان نوبت اول هم دچار ایدز شود).

آیا روش نزدیکی تاثیری بر روی میزان سرایت بیماری ایدز دارد؟

بلی. هر چه صدمات ناشی از نزدیکی بیشتر باشد، احتمال انتقال بیماری بیشتر خواهد بود. بطوریکه در نزدیکی از راه مقعد احتمال انتقال بیماری ده برابر بیش از احتمال انتقال ایدز در نزدیکی از راه مهبل خواهد بود. به همین دلیل شیوع ایدز در میان هم جنس بازان مرد بسیار زیاد است (علت این مسئله، افزایش خطر صدمات مخاطی و در نتیجه برقراری ارتباط خونی است.)

آیا امکان انتقال ایدز از طریق معاشقه و بوسیدن وجود دارد؟

بطور کلی، اگر در تماس بین دو نفر ارتباط مخاطی (مثلا دهان به دهان) وجود نداشته باشد، احتمال ویروس ایدز به صفر خواهد رسید. بنابراین روبوسی، تماس جلدی (معاشقه) و امثال آن تقریباً بی خطرند.

بهترین روش جلوگیری از انتقال ایدز در ارتباط  جنسی چیست؟

در حال حاضر بهترین روش جلوگیری از ایدز در نزدیکی، استفاده از کاندوم (Condom) است. البته بایستی از ارتباط دهان و سایز مخاطها (چشم، بینی و...) با خون و ترشحات بدن شخص آلوده جلوگیری شود.

(مثال: همسر من مبتلا به هموفیلی است و چند سال پیش دراثر تزریق فاکتور انعقادی آلوده، دچار ایدز گردید. خوشبختانه با درمان بیماری وی تحت کنترل نسبی در آمده است. برای رفع نیازهای جنسی مان چه روشی را پیشنهاد می کنید؟

همچنانکه خود می دانید، بیماران هموفیلی بسیار مستعد خونریزی هستند و از طرفی سیستم ایمنی این افراد تا حدودی ضعیف می شود. این دو عامل باعث افزایش ریسک انتقال ویروس می شوند. بنابراین با این افراد بایستی کمی بیشتر محتاط بود. در کل، بهتر است از نزدیکی مستقیم خودداری شود و نیازهای جنسی به صورت سطحی رفع شود. اگر نیاز مبرم به نزدیکی مستقیم وجود داشته باشد، بهتر است از دو کاندوم با هم استفاده شود. (نه به خاطر اینکه ممکن است ویروس از یک کاندوم عبور کند، بلکه بخاطر اینکه ممکن است یک کاندوم پاره شود و با نشتی داشته باشد) و در ضمن از تماس با ترشحات مخاطی اجتناب شود.)

آیا کاندوم در جلوگیری از ایدز بطور قطع و موثر و کارآمد است؟

خیر. بدلایل متعددی (از جمله ارتباط مخاطی و...) کاندوم فقط تا 90% از انتقال ایدز به طریق تماس جنسی جلوگیری می کند.

ب) انتقال خونی ایدز

ویروس ایدز تقریباً همیشه و به میزان زیاد در خون افراد آلوده و یا بیمار وجود دارد و اگر فردی با خون چنین افرادی در تماس باشد، ممکن است آلوده به ویروس ایدز شود. برحسب اینکه نوع تماس چگونه باشد، احتمال انتقال ویروس، متفاوت خواهد بود (به سوالات زیر مراجعه کنید). آلودگی افراد در پی تزریق خون و یا محصولات بدست آمده از خون بیمار ایدزی مشخص ترین نمونه های انتقال خونی ایدز است.

مثال1:

(من پرستار هستم، چند روز پیش پس از خونگیری از یک فرد آلوده به ویروس ایدز، سوزن مربوطه به دستم فرو رفت. در این رابطه احتمال انتقال ویروس و آلودگی چقدر است و چه اقداماتی باید انجام دهم؟

اگر یک وسیله یا شیئی آلوده (نظیر مورد سوال فوق) از راه پوست وارد بدن فرد دیگری شود (به اصطلاح در معرض قرار گرفتن از راه پوست یا (Percutaneous exposure) احتمال اینکه ویروس ایدز انتقال یابد کمتر از 3/0% خواهد بود (یعنی اگر این مساله برای حدود 333 نفر اتفاق بیفتد، یک نفر به ویروس ایدز آلوده خواهد شد و یا به عبارتی اگر این اتفاق برای یک نفر 333 بار اتفاق بیفتد ممکن است در یکی از دفعات آلوده به ایدز شود). اگر چه در بسیاری از بیماری ها و محاسبات حتی رقمهای 10% هم بی اهمیت تلقی می شود  ولی دراین حالت، بدلیل جدی و خطر ناک بودن بیماری، این رقم پایین هم حائز اهمیت است و به همین دلیل در این موارد توصیه می شود بلافاصله در اولین فرصت ممکن نیز 6 هفته، 12 هفته، 24 هفته و سپس یکسال بعد از حادثه، آزمایش تشخیص لازم برای ایدز (و نیز هپاتیت) صورت گیرد و در صورت صلاح دید متخصص عفونی درمان با 2 یا 3 داروی ضد ویروس برای مدت 4 هفته شروع شود.)

مثال2:

(در پی یک حادثه، خون فرد ایدزی روی دستم ریخته شد و اکنون از بابت مبتلا شدن به ایدز بسیار نگرانم. چه کاری باید بکنم؟

تماس خون و یا ترشحات یک فرد ایدزی با پوست سالم هیچ خطری به همراه ندارد و نباید نگران هیچ مسئله بود. فقط از بابت اطمینان خاطر در رعایت مسایل بهداشتی نکات زیر توصیه می شود:

1-       دستکش به دست کنید (و یا اینکه از فرد دیگری کمک بگیرید).

2-       با استفاده از دستمال کاغذی یا یک پارچه نخی تمیز خون روی پوست را به آرامی و ملایمت پاک کنید.

3-       ناحیه آلوده را با آب و صابون به مدت 1 تا 2 دقیقه بشویید.

4-    با استفاده از محلول ضد عفونی کننده هیپوکلریت 5/0 درصد (یا هر محلول ضد عفونی کننده دیگری) محل را به مدت 2-1 دقیقه بشوئید. در صورت عدم دسترسی به محلول های فوق می توانید از آب لیمو یا سفید کننده های خانگی استفاده کنید. (در میان عموم مردم به وایتکس مشهور است). برای این منظور باید یک قسمت از محلول سفید کننده را داخل نه قسمت آب ریخت (مثلاً یک استکان وایتکس داخل نه استکان آب) و سپس با آن، محل را به مدت 1 تا 2 دقیقه شست.

توجه ایدز:  ایدز فقط از راه تماس جنسی انتقال نمی یابد و بی جهت به بیماران ایدزی با دید منفی نگاه نکنید.)

 در صورت پاشیده شدن خون فرد آلوده به ویروس ایدز به داخل چشم یا دهان و یا بر روی پوست زخمی و ملتهب شخص دیگر، تکلیف چیست؟

در حالات فوق اجتماعی انتقال ویروس ایدز حدود 09/0 درصد خواهد بود (از هزار مورد اتفاق حدود یک نفر) و در چنین حالتی بایستی پس از شسشوی موضع (بر حسب مورد با آب خالی یا آب و صابون یا بتادین) همانند فرو رفتن سوزن آلوده به داخل پوست، آزمایش ایدز داده شود ولی نیازی به مصرف داروی ضد ویروسی نیست (مگر اینکه فرد آلوده دچار بیماری حاد و فعال ایدز باشد).

نکته: استفاده از سوزنهای آلوده به صورت اشتراکی یکی از مهمترین علل شیوع ایدز در معتادین تزریقی است.

آیا امکان انتقال ویروس ایدز از طریق و سایل دندانپزشکی وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است چه نکاتی را بایستی رعایت نمود؟

بلی. امکان این مساله تقریباً به همان میزان فرو رفتن سوزن آلوده به درون پوست (وحتی کمی بیشتر است). به همین دلیل بایستی دندانپزشکان نکات زیر را رعایت نمایند.

1-       حتی المقدور از تجهیزات و وسایل (خصوصاً سر سوزن و سرنگ) یکبار مصرف استفاده کنند (از جمله سرلوله تخلیه آب دهان و...).

2-    وسایل چند بار مصرفی که در داخل دهان بیمار استفاده می شوند (نظیر مته، آینه و...) قبل از استفاده برای بیماری دیگری، حداقل به مدت یک دقیقه در داخل محلول گلوتارآلدئید و یا محلول هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد گذاشته شوند و یا اینکه از طریق گرما (مثلاً بادستگاه اتوکلاو) ضد عفونی شوند.

3-       تا حد امکان، احتیاط لازم برای جلوگیری از صدمه زدن با مخاط دهان لثه بیمار مبذول شود (خونریزی اتفاق نیفتد).

توجه: در اعمال ترمیمی جراحی دهان و دندان از داندانپزشک خود بخواهید تا از وسایل یکبار مصرف استفاده کند.

آیا امکان انتقال ایدز توسط پشه وجود دارد؟

خیر. در مطالعه انجام شده امکان انتقال و سرایت ویروس ایذز توسط پشه دیده نشده است.

پ) انتقال ایدز از مادر به فرزند

در مادران حامله ایدزی، ویروس ایدز می تواند از جفت عبور کند و به جنین برسد. همچنین ویروس ایدز در مایع کیسه آب نیز ممکن است وجود داشته باشد. اما بیشتر موارد انتقال ایدز، در زمان زایمان رخ می دهد. زیرا در این زمان، بدلیل پاره شدن اتصالی جفت با جدار رحم، امکان انتقال خون مادر به نوزاد بالا خواهد بود.

نکته: قدرت سرایت ایدز از مادر به جنین (یا شیر خوار) بر حسب نوع ویروس متفاوت است. بطوریکه، میزان انتقال در HIV-1 حدود 40% و در نوع HIV-2 حدود 1% است.

آیا ایدز از راه شیر قابل انتقال است؟

بلی. ویروس ایدز در شیر نیز یافت می شود ولی میزان انتقال از این طریق کم می باشد. البته نوک پستان نیز از جنس مخاط است. لذا امکان انتقال ویروس از طریق مکیدن نوک پستان نیز وجود دارد (هرچند احتمال آن بسیار کم است).

آیا در استخرهای عمومی، امکان انتقال ویروس ایدز وجود دارد؟

چون داخل آب استخرهای عمومی، آب ژوال (هیپوکلریت سدیم و به اصطلاح عامیانه، کلر) اضافه می کنند که باعث نابودی ویروس می شود، لذا در این حالت ویروس ایدز انتقال نمی یابد.

آیا در استفاده از لوازم بهداشتی شخصی دیگران، خطر انتقال ایدز وجود دارد؟

بلی.  استفاده مشترک از لوازم شخصی که امکان آلوده شدن آنها به خون وجود دارد (نظیر تیغ و ماشین اصلاح، مسواک و...) می تواند موجب انتقال ویروس ایدز شود.

آیا ویروس ایدز در معاشرت روزمره قابل انتقال است؟

برای اینکه به این سوال پاسخی جامع و کامل بدهیم، باید کمی به عقب برگردیم و موضوع را کمی بیشتر باز کنیم. همچنانکه ذکر شد، شرط لازم برای انتقال ویروس ایدز، تماس ویروس با مخاط (سالم یا آزرده) و یا پوست صدمه دیده (نه سالم) است. اما برای اینکه ویروس حتماً انتقال یابد، تماس تنها کافی نیست و عوامل متعدد دیگری (نظیر شدت بیماری در فرد آلوده، وضعیت سیستم ایمنی شخص آلوده و فرد در تماس، تعداد ویروسهای در تماس و...) در میزان احتمال انتقال ویروس دخیل هستند. در آمیزش  جنسی چون تعداد ویروسها در ترشحات مهبل و گردن رحم (و منی در مردان) بسیار بالا است و از طرفی شرط لازم (تماس ویروسی با مخاط یا بافتهای عمقی) نیز وجود دارد و در ضمن طول مدت تماس زیاد است، لذا امکان انتقال ویروس پس از هر نزدیکی، بسیاربالاست (حدود 15%). حال ببینیم این مساله در معاشرتهای روزمزه نظیر دست دادن، روبوسی، قرار داشتن در یک اتاق، در آغوش گرفتن و امثال آن چگونه است. همانطور که گفته شد، اگر چه در بزاق (آب دهان)، عرق، اشک و ادرار فرد آلوده ویروس نیز وجود دارد اما به چند دلیل امکان انتقال ویروس از این طریق بسیار بسیار کم و تقریباً غیر ممکن می باشد. اولاً تعداد ویروسها در این مایعات بسیار کم است؛ ثانیاً شرط لازم برای انتقال ویروس تقریباً وجود ندارد (ویروس قادر) به عبور از پوست سالم نیست)؛ ثالثاً مدت تماس کم می باشد. حتی اگر تماس طولانی باشد باز هم این احتمال نیز نزدیک به صفر خواهد بود، مگر اینکه در سطح پوست صدمات غیر قابل رویت (میکروسکوپیک) وجود داشته باشد و یا اینکه فرد آلوده به ویروس در مرحله حاد و شدید بیماری باشد.

توجه: ویروس ایدز از طریق هوا و پشه انتقال نمی یابد.

نکته: امروزه با انجام آزمایش بر روی خونهای اهدایی، امکان انتقال ویروس ایدز از این طریق تقریباً از بین رفته است.

علائم و نشانه های ایدز

چه مدت پس از آلوده شدن به ویروس ایدز شخص بیمار می شود؟

تقریباً در تمامی بیماری های عفونی (از جمله ایدز) شخص بلافاصله پس از آلوده شدن به میکروب دچار ناراحتی و بیماری نمی شود بلکه مدت زمانی طول می کشد که به آن دوره کمون یا دوره نهفتگی (Incubation Period) گفته می شود و در مورد ایدز (در واقع، آلودگی به HIV) از 1 تا 12 هفته متفاوت است (بطور متوسط 2 تا 4 هفته). این بدین معنی است که فردی که به ویروس ایدز آلوده می شود 1 تا 12 هفته بعد علایم و نشانه های بیماری در وی ظاهر می شود.

آیا همه افرادی که به ویروس ایدز آلوده می شوند، بیماری در آنها ظاهر می شود؟

خیر. فقط در 80 تا 90% افراد آلوده به HIV، علایم و نشانه های بیماری ظاهر می شود.

شخص آلوده به ویروس ایدز، دچار چه علایمی می شود؟

علایم و نشانه های آلودگی به ویروس ایدز بسیار متفاوت و وسیع است (جدول 1-1) و در اکثر موارد در اوایل نه پزشک و نه بیمار به فکر بیماری ایدز نمی افتد و بیشتر یک عفونت ویروسی شدیدتر از معمول [نظیر تب و لرزه، ضعف و بیحالی، درد عضلانی، سردرد، سوزش یا دردگلو، بثورات (ضایعات) جلدی، درد شکم و یا اسهال] را در ذهن تداعی می کند.

اگر علایم و نشانه های فوق الذکر وجود داشته باشد آیا باید به فکر ایدز باشیم؟

خیر. علایم و نشانه هایی که در بالا ذکر شد در بسیاری از بیماریهای عفونی (و حتی غیر عفونی) دیده می شود. و نبایستی بی جهت نگران بود. اما اگر دو ویژگی زیر وجود داشت، آنگاه بایستی به فکر آلودگی به ایدز باشیم:

1- سابقه تماس مشکوک وجود داشته باشد: اتفاق و یا عملی که خطر انتقال ویروس ایدز وجود دارد (نظیر تماس جنسی با فرد ناشناس و مشکوک و...) (به مطالب قبلی مراجعه کنید).

2- بیماری خصوصیات غیر عادی داشته باشد: از ویژگی های عفونت HIV غیر عادی بودن آن است. مثلاً ممکن است از شخص بیش از یک ماه گلودرد داشته باشد و با درمانهای معمول بهبود نیابد و یا اینکه بیش از سه ماه اسهال داشته باشد و علتی برای آن یافت نشود و یا اینکه دچار زخمها و عفونتهای قارچی دهان شود. بطور کلی، در هر اختلال و بیماری که بیش از 1 تا 3 ماه طول بکشد و با بررسی های مختلف علت آن مشخص نشود (خصوصاً اگر ارتباط جنسی با افراد مشکوک یا مسافرت به نواحی شایع ایدز وجود داشته باشد) باید به فکر عفونت با ویروس ایدز بود و آزمایشات تشخیصی به عمل آید.

توجه: در یک تا دوماه اول آلودگی به ویروس ایدز (یعنی زمانی که هنوز فرد آلوده بیمار نشده است) بالاترین خطر انتقال ویروس به دیگران وجود دارد.

سرانجام کسانی که به ویروس ایدز آلوده می شوند، چیست؟

رفتار ویروس ایدز در افراد مختلف بسیار متغیر و متفاوت است. بطور کلی، اگر افراد آلوده به ویروس ایدز تحت درمان قرار نگیرند، نیمی از آنها (50% تا 60%) ظرف 5 تا 10 سال دچار ایدز می شوند، یک سوم افراد (حدود 30 تا 40%) دچار بیماریها و یا اختلالات دیگر، ولی خفیف تر از ایدز می شوند و 5% تا 20% بقیه نیز همچنان بدون علامت باقی می مانند (ویروس در داخل بدن شخص وجود دارد ولی هیچ ناراحتی و بیماری خاصی بوجود نمی آید و شخص سالم می باشد ولی می تواند بیماری را به دیگران منتقل نماید).

جدول 1-1: شیوع علایم و نشانه های آلودگی به ویروس ایدز

با توجه به توضیحات بالا، به چه مواردی از عفونت HIV، ایدز گفته می شود؟

اصولاً به موارد استقرار یافته و پیشرفته آلودگی به HIV که همراه با برخی از سرطانهای غیر معمول (نظیر سارکومی کاپوسی) یا عفونت های غیرعادی و فرصت طلب (نظیر عفونت ریوی یا پنوموسیتی کارینی) باشد، ایدز گفته می شود. علت تفاوت قایل شدن بین آلودگی به ویروس HIV  با اصطلاح ایدز در این است که طول عمر افراد مبتلا به ایدز بطور متوسط 5 سال است ولی طول عمر افرادی که آلوده به ویروس ایدز می شوند از 15 تا 50 سال متفاوت است.

تشخیص ایدز

آلودگی به ویروس ایدز چگونه تشخیص داده می شود؟

رایج ترین آزمایش شناسایی ویروس ایدز، اندازه گیری پادزهر (آنتی بادی) تولید شده توسط بدن بر علیه ویروس HIV (موسوم به HIV- Antibody) به روش ELISA است. اگر تست آنتی بادی HIV مثبت باشد آنگاه آزمایش یک بار دیگر تکرار می شود و تست اختصاصی تر به روش Wester blot (یا Immunoblot) و یا (HIV-1 RNA Test) صورت می گیرد تا عفونت بطور قطع تایید شود و ارزیابی از وضعیت بیماری بدست آید.

آیا ممکن است فردی به ویروس ایدز آلوده باشد، اما آزمایش شناسایی ویروس ایدز (یعنی تست HIV- Antibody) در او منفی باشد؟

بلی. همانطور که گفته شد، تشخیص آلودگی به ویروس ایدز از طریق اندازه گیری آنتی بادی تولید شده در بدن شخص بر علیه ویروس HIV صورت می گیرد. تولید آنتی بادی در بدن مدت زمانی طول می کشد و اگر در این زمان (5 تا 6 هفته اول آلودگی) آزمایش انجام شود، ممکن است منفی باشد. به همین دلیل در مواردی که شک به آلودگی HIV وجود دارد (نظیر مسافرت خارجی و ارتباط جنسی با افراد مشکوک یا فرورفتن سوزن آلوده به پوست و امثال آن) تست HIV آنتی بادی 6 هفته، 12 هفته و 24 هفته بعد تکرار می شود (البته امروزه روشهای حساستری دست شده اند که قادرند در همان چند روز اول آلودگی، ویروس را شناسایی کنند).

نکته: ساده ترین روش برای کسانی که می خواهند خود را تست کنند، مراجعه به پایگاههای سازمان انتقال خون و اهدای خون است، زیرا سازمان انتقال خون بطور رایگان بر روی خونهای اهدایی آزمایشات تشخیص HIV و برخی از عفونتهای دیگر (از جمله هپاتیت بی و سی) را انجام می دهد.

آیا ایدز قابل درمان است؟

خوشبختانه امروزه داروهای نسبتاً موثر و کارآمدتری تهیه و به بازار عرضه شده اند و از زمان آلوده شدن به ویروس هر چه زودتر درمان شروع شود (حتی آنهایی که فقط آلوده به ویروس ایدز هستند ولی بیماری ندارند)، پاسخ به درمان و احتمال بهبودی بیشتر خواهد بود. البته لازم به ذکر است که در حال حاضر هیچیک از داروهای در دسترس قادر به معالجه قطعی بیماری (ریشه کن کردن ویروس از بدن) نیستند و فقط باعث بهبود نسبی و افزایش طول عمر بیماران می شوند.

توصیه های پزشکی به مبتلایان به ایدز

ترس، نگرانی و افسردگی در پی آگاهی از آلودگی به ویروس ایدز امری طبیعی است ولی اجازه ندهید آنها بر شما غلبه کنند، زیرا تمامی مطالعات نشان داده اند ترس، اضطراب و افسردگی بر روی سیستم دفاعی بدن اثرات بسیار بدی داشته و اگر خود بیماری شما را از پای در نیاورد، آنها شما را از بین خواهند برد. با رعایت دستورات پزشک معالج تان و داشتن روحیه خوب و امید می توان بر بسیاری از بیماریهای به ظاهر غیر قابل علاج (از جمله سرطان و ایدز) غلبه کرد.

افراد نزدیک خانواده (آنهائیکه با شما زندگی می کنند)، فردی که با او نزدیکی داشته یا دارید و پزشک و دندانپزشک را از بیماری خود مطلع سازید. اگر اینکار برای شما مشکل یا درد سر آفرین است، مساله را با پزشک معالج یا یک مشاور با تجربه در میان بگذارید.

توجه: پزشکان یا دندانپزشکان به صرف آلوده یا مبتلا بودن به ایدز هیچگاه از درمان شما باز نمی زنند (مگر اینکه در رابطه با خود بیماری ایدز باشد که بایستی توسط متخصص همان اختلال و ناراحتی اختصاصی درمان صورت گیرد).

از یک رژیم غذایی سالم و مقوی (خصوصاً مصرف کافی سبزی و میوه های تازه، گوشت سفید) پیروی کنید و از مصرف الکل و استعمال دخانیات جداً بپرهیزید.

ورزش یا فعالیت بدنی منظم داشته باشید و به میزان کافی بخوابید.

طبق دستور پزشک معالج، معاینه و آزمایشات دوره ای را بطور مرتب رعایت نمایید و بدون نظر پزشک هیچ تغییری در دارویهای خود ندهید.

کلیه تمهیدات لازم را برای جلوگیری از انتقال ویروس به دیگران بکار ببندید ولی بی جهت وسواس زیاد به خرج ندهید (به مبحث راه های انتقال ایدز مراجعه کنید).

نکته: استفاده از داروهای طبیعی در بهبود ایدز تا حدود زیادی کمک کننده است. در این رابطه با یک متخصص طب جایگزین یا مکمل (Alternative Medicine) با تجربه مشاوره کنید.

آیا ایدز واکسن دارد؟

از همان اوایل شناسایی ایدز، تلاش در جهت تهیه واکسن آن شروع شد ولی متاسفانه هنوز نتوانسته اند یک واکسن استاندارد برای آن تهیه کنند. اما امید است در 10 سال آینده واکسن نیز برای استفاده همگان تهیه و در دسترس عموم قرار گیرد.

نوشته شده توسط مازیار معینی