همه روان شناسان پرورشي و متخصصان آموزشي
معتقدند که توانايي هاي آفريننده و شيوه هاي فکري واگرا را مي توان
به افراد، به ويژه به کودکان و نوجوانان، آموزش داد. ما اينجا به
طور خلاصه به چند اصل کلي براي پرورش خلاقيت اشاره مي
کنيم.
1. تجارب
کودکان را به موقعيت هاي خاص محدود نکنيد.
سؤالاتي بپرسيد که با چرا و چگونه آغاز مي شوند، نه کجا
و چه کسي و چه وقت. سؤال هايي طرح کنيد که داراي جواب هاي
متعدد باشند. سؤال هايي که تنها يک جواب دارند منجر به تفکر همگرا مي
شوند، سؤال هايي که جواب هاي متعددي را در يادگيرنده
بر مي انگيزانند. شوق تفکر واگرا و آفرينندگي است.
2. براي
طرح سؤال ها و انديشه هاي غير معمول و
بديع ارزش قائل شويد.
از سؤال هاي غير معمول که
از سوي دانش آموزان طرح مي شوندو شما از عهده جواب آنها بر ني آييد نهراسيد.
به آنها کمک کنيد و با همکاري يکديگر به جستجو براي يافتن جواب اين سؤالات بپردازيد.
3. فرصت
هايي براي خود آموزي و يادگيري اکتشافي در اختيار يادگيرندگان
قرار دهيد.
4. نسبت
به تفاوت هاي فردي يادگيرندگان با احترام
برخورد کنيد.
گورتزل (1962- Gortzel) پس از بررسي
شرايط پرورشي 400 نفر از افراد برجسته قرن بيستم تأثير شرايط پرورشي آموزشگاه ها و روش
آموزشي معلمان را بر رشد توانايي هاي خلاق در کودکان به گونه زير بيان داشته است.
" معلماني که بيش از معلمان ديگر مورد احترام و علاقه
افراد نخبه مورد مطالعه ما قرار داشتند، معلماني بودند که به اين افراد امکان مي دادند
تا متناسب با توانايي هايشان پيش بروند. فرصت فعاليت کردن در موضوعات دلخواهشان
را به آنها مي دادند و آنها را به تفکر وا مي داشتند و کتاب هاي مهيج به آنها معرفي
مي کردند"
5. رفتارهاي
آفريننده را براي کودکان سر مشق قرار دهيد.
يلون و نيستاين (1977) در اين مورد گفته اند: "
دانش آموزان کلاس پنجم ابتدايي پس از مشاهده رفتارهاي خلاق نشان داده
شده در يک فيلم يا از سوي معلم، رفتارهاي خلاق از خود نشان داده اند."
6. از
روش ها و فنون ويژه بالا بردن سطح آفرينندگي استفاده
کنيد.
معروف ترين اين روش ها روش بارش مغزي است.
در اين روش معلم مسأله اي را به دانش آموزان مي دهد و از آنها مي خواهد تا هر چه راه
حل براي مسأله به ذهنشان مي رسد بگويند. معلم دانش آموزان را براي دادن راه حل ها
و اظهار نظرهاي مختلف تقويت مي کند ولي پيش از ارايه تمامي راه حل ها از سوي دانش
آموزان، درباره آنها هيچ گونه اظهار نظري نمي نمايد.
روش آموزش ديگري که منجر به بالا بردن سطح فعاليت هاي خلاق
يادگيرندگان مي شود، آموزش مهارت هاي پژوهشي (Research Skill) است. آموزش
مهارت هاي پژوهشي به طرح و آزمودن فرضيه از سوي يادگيرندگان کمک مي کنند.
روش هاي درست طرح فرضيه و آزمون فرضيه از سوي يادگيرندگان کمک مي
کند. روش هاي درست طرح فرضيه و آزمون فرضيه به وسيله
کودکان منجر به ايجاد طرز تفکر آفريننده در آنها مي شود.
علاوه بر روش هاي فوق روش مطالعه
آفريننده
(Creative Study) نيز روش موثري در آموزش خلاقيت
است. تورنس و هارمون (1961) نشان داده اند که مي توان به کودکان آموزش داد تا مطالب
را به طور آفريننده بخوانند. آنها در اين باره راهنمايي هاي زير را در اختيار
دانش آموزان قرار داده اند:
وقتي که به خواندن مطالب يک کتاب مي پردازيد به
مورد استفاده هاي مختلف اطلاعاتي که در آن کتاب به آنها بر مي خوريد بينديشيد.
خيلي اهميت دارد به راههايي که مي توانيد اطلاعات خوانده شده را در زندگي شخصي و
حرفه اي خود به کار ببنديد فکر کنيد.
تنها به اين سوال اکتفا نکنيد که مولف چه
مي گويد؛ از خود بپرسيد که چگونه مي توانم آنچه را که نويسنده نوشته است، مورد
استفاده قرار دهم. تنها به يک مورد اکتفا نکنيد تا آنجا که مي توانيد موارد
استفاده هاي بيشتري را بيابيد و بعضي از آنها را براي مصارف آينده خود يادداشت
کنيد. ممکن است مدتي وقت لازم باشد تا اين نوع مطالعه کردن را بياموزيد. با اين حال
مأيوس نشويد بعد از دو سه روز خواهيد ديد که مي توانيد اين روش مطالعه را به راحتي
به کار ببنديد.
تهيه و گردآوري: جلال مرادي
روانشناس بالینی
